مصاحبه کاسپین طب با جناب آقای دکتر نادر صاکی

کاشت حلزون شنوائی ، جواز سفر از دنیای سکوت به دنیای صداها

سالانه ۲۰۰۰- ۲۵۰۰ کودک مبتلا به کم شنوایی یا ناشنوایی مادرزادی ، در کشور ، متولد می شوند که از این تعداد، حداقل ۱۰۰۰ مورد با انجام عمل کاشت حلزون از نعمت شنوایی برخوردار می شوند . ممکن است با افراد کم شنوایی مواجه شده باشید که حتی به وسیله سمعک نیز قادر به شنیدن صداهای اطراف خود نیستند.

حدود سی سال پیش و قبل از آن هیچ راه حلی برای ناشنوایی های مادرزادی و ناشنوایی های بزرگسالان نبود و اغلب این بیماران ناچار بودند برای تمام عمر ناشنوا باقی بمانند. خوشبختانه پیشرفت تکنولوژی سبب اختراع پروتزهای شنوایی گردید که به واسطه آن ناشنوایان می توانند شنوایی خود را بازیابند.

مصاحبه حاضر با جناب آقای دکتر نادر صاکی استاد دانشگاه علوم پزشکی اهواز و مدیر گروه گوش ، حلق ، بینی ، حنجره و فوق تخصص جراحی گوش  و موسس مرکز کاشت حلزون خوزستان انجام گرفته است.

کاشت حلزون در ایران از چه زمانی آغاز شده است؟

کاشت حلزون شنوایی از سال ۱۳۷۲ در ایران شروع شده و طی ۲۷ سالی که در کشور انجام شده است، قریب به ۱۲۰۰۰ ناشنوا کاشت حلزون شده اند. هیات امنای صرفه جویی ارزی در وزارت بهداشت از ابتدای امر به عنوان حامی اصلی و مدیر راهبری این پروژه در کشور بوده است. زمانی‌ که خانواده‌های کودک ناشنوا یا کم شنوا به مراکز کاشت حلزون کشور مراجعه می‌کنند، ابتدا برای آنها اقدامات درمانی همچون استفاده از وسایل کمک شنوایی  مانند سمعک انجام می‌شود و اگر اقدامات درمانی پاسخگو نباشد، بیمار به عنوان کاندیدای کاشت حلزون شنوایی به کمیسیون علمی مستقر در مرکز کاشت حلزون معرفی می‌شود. اگر نتایج ارزیابی شنوائی و بالینی و پاراکلینیکی تایید کند که درخواست کننده کاندید مناسبی برای کاشت حلزون است، برگه کاندیدی به وی داده می‌شود. در زمینه کاشت حلزون شنوایی در خاورمیانه رتبه اول و در دنیا جزو ۱۰ کشور اول هستیم. از نظر کیفی و کمی در زمینه کاشت حلزون مطابق استانداردهای دنیا و همگام با کشورهای پیشرفته عمل می کنیم.

پروتز کاشت حلزون چیست؟

کاشت حلزون به معنای پیوند نیست که در آن حلزون شنوایی از شخصی به شخص دیگر منتقل  شود . پروتز یک دستگاه الکترونیکی است که انرژی صوتی را به علائم الکترونیکی تبدیل می کند. پروتز به دو قسمت داخلی و خارجی تقسیم می شود. قسمت داخلی به عنوان حلزون شنوائی کاشته شده ، شناخته می شود و حاوی الکترود است که از طریق جراحی زیر پوست سر در حفره مارپیچ حلزون گوش قرار می گیرد. قسمت خارجی که به آن پردازنده گفتار گفته می شود وظیفه پردازش گفتار را دارد و حاوی یک گیرنده ی صوتی – میکروفون- ویک پردازنده گفتار است ، قطعه بیرونی را می توان به راحتی از سر جدا یا مجدداً نصب کرد. قسمت اول در طی عمل کاشته می شود و قسمت دوم شش هفته بعد از عمل نصب می شود. کاشت حلزون نیازمند تکنولوژی بسیار پیچیده و هوشمند و پزشک جراح ماهر بهمراه کادر پزشکی مجرب است .

بهترین زمان کاشت حلزون چه موقع است؟

در مورد افرادی که مادرزاد ناشنوا به دنیا می آیند بهترین زمان کاشت حلزون ۲ سالگی یا قبل از آن است. بنابراین کودکان ناشنوای مادرزاد باید در اسرع وقت تشخیص داده شوند و در برنامه ی کاشت حلزون قرار گیرند. برای ناشنوایی که در بزرگسالی رخ می دهد ، چنین محدودیتی وجود ندارد. اغلب افراد فکر می کنند که کاشت حلزون می تواند جای سمعک را بگیرد. قابل ذکر است که افرادی که از سمعک می توانند استفاده کنند نیاز به کاشت حلزون ندارند.

پروتز حلزون شنوایی چگونه کار می کند؟

پروتز کاشت حلزون سلولهای مژکدار شنوایی آسیب دیده را میان بر می زند و صداهای محیط را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل کرده و این سیگنالها را به عصب شنوائی منتقل می کند.

مزایای کاشت حلزون چیست؟

اشخاص با مشکلات شنوایی شدید و عمیق، بعد از کاشت حلزون بهتر می شنوند ، آنها بعد از یک دوره آموزش زبان و گفتار درمانی می توانند صحبت کنند ، افراد قادر خواهند بود که در جلسات و اماکن شلوغ به راحتی صحبت کنند. این اشخاص با صداهایی که قبل از کاشت حلزون با آنها بیگانه بودند ارتباط برقرار کنند و به سبب شنیدن هشدارها و صدای اشخاص و یا صداهای وسایل نقلیه که به آنها نزدیک می شوند احساس امنیت بیشتری کنند و قادر هستند که از موسیقی نیز لذت ببرند.

پروتز کاشت حلزون شنوایی  برای چه افرادی مناسب است؟

پروتز کاشت حلزون شنوایی برای افرادی طراحی شده که تقریباً هیچ فایده ای از سمعک نمی برند. این جراحی توسط جراح گوش انجام می گیرد. ارزیابی توسط یک تیم کاشت (متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص رادیولوژی ، شنوائی شناس ، گفتار درمان و روانشناس) انجام می شود. متخصص گوش باید مطمئن شود که گوش میانی عفونت فعال یا  ناهنجاریهایی که مانع عمل کاشت باشد، وجود نداشته باشد. شنوایی شناس، تست شنوائی پایه . پیشرفته انجام می دهد تا متوجه شود  وضعیت شنوائی چگونه است. رادیولوژیست تصویر برداری خاص از حلزون شنوائی تهیه می کند. بعضی بیماران ممکن است به ارزیابی روانشناسی نیاز داشته باشند تا بررسی گردد که می توانند با کاشت حلزون کنار بیایند.

عمل جراحی کاشت پروتزحلزون به چه صورت انجام می گردد؟

عمل جراحی کاشت تحت بیهوشی عمومی انجام شده و حدود ۱ ساعت طول می کشد. بیمار بعد از جراحی ممکن است برای یک یا چند شب در بیمارستان بستری بماند.

آیا بعد از عمل مراقبت و آموزش لازم است؟

تیم کاشت حلزون یک ماه و نیم بعد از عمل جراحی ، پردازشگر ، میکروفون و انتقال دهنده سیگنال را در قسمت خارجی گوش نصب می کنند و آنها را تنظیم می کنند. اعضائ تیم چگونگی مراقبت از سیستم کاشت حلزون را آموزش می دهند. بیمار ضرورت دارد که جهت بررسی های منظم و منطبق کردن مجدد پردازشگر گفتار مراجعات منظم و مکرر به کلینیک کاشت حلزون داشته باشد.

آیا کاشت حلزون برای همه کودکان مناسب است؟

سؤال مهمی که والدین با آن مواجه می شوند این است که آیا کاشت حلزون برای فرزندشان مناسب است یا خیر ؟ هرچه سن کودک کمتر باشد ، امکان زبان آموزی نیز بهتر خواهد بود. این عمل جراحی برای کودکان خردسال قبل از دوره یادگیری گفتار انجام می شود تا کودک بتواند بعد از آن بشنود و صحبت کند .

آیا محدودیت سنی خاصی برای کاشت حلزون وجود دارد؟

کودکان می توانند این عمل را از نه ماهگی تا سه سال و در موارد تأخیر در مراجعه تا پنج سال انجام دهند. اگر کودک سه سال یا کمتر باشد ، نتایج مثبت کاشت حلزون به ۸۵ تا ۹۰درصد می رسد. هرچه این امر دیرتر صورت پذیرد نتایج آن کمتر خواهد بود و از ۱۰ درصد موفقیت در گفتار بیشتر نخواهد شد. طبق پروتکل های بین المللی ، ارزیابی شنوایی و اندازه گیری صدا و تشخیص شنوایی در کودکان در ماه چهارم سن می تواند صورت می گیرد و درمان از ششمین ماه نوزادی آغاز شود ، کودک بین ۹ تا ۱۲ ماهگی آماده کاشت حلزون هست .

از کاشت حلزون چه انتظاراتی باید داشت؟

فاکتورهای متعددی وجود دارند که در میزان سودمندی کاشت حلزون دخیل هستند: چه مدتی بیمار ناشنوا بوده است؟ تعداد فیبرهای عصبی باقیمانده چقدر است؟ انگیزه بیمار جهت یادگیری شنوایی چییست؟ اگر کودکان در سن شروع تکلم برای کاشت مراجعه کنند بهبود قابل توجه دارند هر تاخیر در مراجعه و افزایش سن بیمار نتایج گفتاری را تحت تاثیر قرار می دهد.

هزینه کاشت حلزون شنوائی به چه میزانی است؟

هزینه کاشت حلزون شنوایی بدلیل تکنولوژی بالای دستگاه و وارد شدن آن از خارج از کشور بیش از ۹۰ میلیون تومان است که خوشبختانه بیش از ۹۰% مبلغ از سوی هیئت امنای صرفه جویی ارزی وزارت بهداشت تامین می شود. تنها ۶ میلیون تومان برای فرزند اول و ۹ میلیون تومان برای فرزند دوم توسط خانواده ها پرداخت می شود. لذا باید از این دستگاه  به نحو احسن مراقبت شود. تنها ۲۰ الی ۳۰ درصد خانواده‌های نیازمند به کاشت خودکفا هستند و توانایی تامین این هزینه‌ را دارند، ۵۰ درصد خانواده‌های نیازمند به کاشت حلزون اقشار متوسطی هستند که با زحمت می‌توانند مبلغ ۶ میلیون را برای کاشت حلزون فرزندان خود تامین کنند.۲۰درصد از خانواده‌های کودکان نیازمند کاشت افراد ضعیفی هستند که قادر به پرداخت ۶ میلیون سهم هزینه خود نیستند. این هزینه شامل هزینه‌های خرید پروتز، حق العمل جراحی، هتلینگ بیمارستانی و حمایت‌های بعد از کاشت حلزون مانند ۱۰۰ جلسه گفتار درمانی و بازتوانی شنوایی است. سازمان بهزیستی و خیرین در تامین هزینه های فوق یاری دهنده هستند. یکی از سازمان های موثر در کمک رسانی به این بیماران بنیاد خیریه شنوائی بخشی شفا یا به اختصار بنیاد بخشش است که از سال ۱۳۹۵ توانسته بخشی قابل توجه ای از بیماران نیازمند را هم در تامین هزینه پروتز و هم در خدمات بعد از عمل در جهت تامین قطعات مورد نیاز پروتز تحت پوشش قرار دهد.

آیا امکان کاشت حلزون برای هر دو گوش میسر است یا فقط برای یک گوش صورت می گیرد ؟

 کاشت دو گوشی در دهه اخیر در دنیا رایج شده است. در سطح دنیا ۵ تا ۱۰ % از کاشت دو گوشی استفاده می کنند ، روزبه روز آمار افزایش پیدا می کند. پژوهش ها نشان داده که کاشت دو گوشی  مزیت هائی دارد از جمله اینکه ادراک شنوائی در محیط های شلوغ در دوگوشی بهتر است. در محیط ساکت و خلوت تفاوتی  بین نتایج آزمونهای ادراک شنوائی بین کاشت دو گوش و یک گوش دیده نشده است. دوم اینکه دریافت صوت در دو گوشی کیفیت بهتری دارد.  البته مغز در موارد یک طرفه می تواند کیفیت را بتدریج جبران کند و سوم اینکه پروتز دو گوشی جهت یابی صدا را راحتر می کند.

چه انتظاری از مسئولین و رسانه ها دارید؟

بحث جراحی کاشت حلزون بسیار ارزشمند است.  امیدوارم نهادهای ذیربط به‌ویژه آنها که در زمینه تخصیص اعتبارات نفوذ دارند، در این زمینه بیش از پیش توجه کنند. زیرا ناشنوایی تنها معلولیتی است که با کاشت حلزون به صورت کامل درمان می‌شود. باید توجه کرد که اگر کودکی ناشنوا بماند، بین از یک میلیارد تومان در طی حیاتش برای بودجه عمومی کشور، هزینه در بر خواهد داشت. در حالیکه با یک‌ پانزدهم این هزینه کودک درمان می‌شود و بار روانی خانواده‌ها برداشته خواهد شد. این کودکان بعد از بهبودی می‌توانند به مدارس عادی بروند و پیشرفت کنند.

باید از امکانات جمعی رسانه ای برای آگاه سازی عمومی در جهت کاهش تولید جمعیت ناشنوایان در کشور استفاده کنیم. من به نوبه خودم از همه دلسوزان که این فرصت را به من دادند تا گزارش مختصری از وضعیت کاشت حلزون ارائه نمایم سپاسگزارم.

محل استقرار مرکز کاشت حلزون خوزستان کجاست؟

این مرکز در بیمارستان امام خمینی (ره) اهواز مستقر است و در دو توبت صبح و عصر برای مناطق جنوب غرب کشور خدمت رسانی می کند و از جدیدترین تکنولوژی های لازم برای تشخیص و درمان برخوردار است.

لطفا یکی از خاطرات خود را در زمینه کاشت حلزون تعریف نمائید.

اولین کاشتی را که در اهواز انجام دادم مربوط به یک دختر بچه ۲ ساله بنام رقیه بود. در مصاحبه که با والدین این کودک انجام دادم در ضمن گفتگو پدر ایشان می گفتن که حق بچه من است که بشنود. پس این پیشرفت علم کجاست، این حق بچه من است که بشنود. دائم این جمله در ذهن من تکرار می شود که این پدر بدرستی  و به نکته خوبی اشاره داشته است که ما باید برای مردم خودمان تازه ترین پیشرفتهای علمی را یا ابداع و یا حداقل تقلید کنیم تا مردم ما بهره مند از شکوفائی علمی موجود در سطح دنیا شوند. لذا این جمله همیشه در خاطرم هست که پدر رقیه می گفت این حق بچه من است که باید بشنود و حرف بزند و شما باید یک کاری بکنید. ما توانستیم تا دی۹۹ تعداد ۶۵۰ بیمار ناشنوا را عمل کرده و شنوائی و گفتار آنها را بهبود دهیم .